Gervigreind er orðin eitt mikilvægasta afl samtímans. Hún breytir vinnuumhverfi, þjónustu, stjórnsýslu og daglegu lífi fólks á örfáum árum. Hún býður upp á möguleika sem áður voru aðeins ímyndunarafl en kallar jafnframt á nýjar spurningar um öryggi, ábyrgð og siðferði. Í nýlegri útgáfu Alþjóðastaðlasamtakanna ISO, Harnessing International Standards for Responsible AI Development and Governance, er lögð áhersla á að alþjóðlegir staðlar séu lykilverkfæri til að tryggja að þessi umbreyting verði jákvæð, ábyrg og til hagsbóta fyrir samfélög um allan heim.
Í skýrslunni kemur fram að staðlar eru ekki hömlur á nýsköpun heldur brú milli tæknilegra möguleika og samfélagslegrar ábyrgðar. Með stöðlum skapast sameiginlegt mál og sameiginlegir mælikvarðar sem gera það að verkum að ólíkir hagsmunaaðilar, þróunaraðilar, fyrirtæki, stjórnvöld og borgarar, geta talað sama tungumál. Þannig geta stefnuyfirlýsingar og reglur verið umbreyttar í skýr, hagnýt verkfæri sem stuðla að trausti og gagnsæi.
ISO bendir á að möguleikar gervigreindar eru gríðarlegir: hún getur aukið hagvöxt, hraðað nýsköpun og stutt við sjálfbæra þróun. Með snjöllum reikniritum má bæta orkunýtingu, styðja við umhverfisvernd og skapa ný sóknarfæri í menntun og heilbrigðisþjónustu. En hættan er líka raunveruleg: skekkt gögn geta fætt af sér skekktar niðurstöður, öryggi getur verið brotakennt, og sjálfvirk ákvarðanataka getur grafið undan mannréttindum ef hún er ekki hönnuð og notuð með varúð. Þess vegna er nauðsynlegt að nálgast gervigreind út frá heildstæðu samfélagslegu sjónarhorni, þar sem tæknilegir, siðferðilegir og félagslegir þættir eru samþættir.
Staðlar eru einnig brú milli stefnu og löggjafar annars vegar og tækni hins vegar. Þeir geta orðið mjúkur grunnur sem löggjöf byggir á, og þannig stuðlað að samræmi milli landa og dregið úr því að reglur verði brotakenndar eða ósamræmdar. Með því að samþætta alþjóðlega staðla í innlendar reglur skapast bæði öryggi fyrir neytendur og traustur farvegur fyrir fyrirtæki sem vilja þróa lausnir fyrir alþjóðlega markaði.
Skýrslan leggur sérstaka áherslu á mikilvægi samráðs. Til þess að staðlar verði lifandi og viðeigandi þurfa ólíkir hópar að leggja sitt af mörkum: tæknisérfræðingar, siðfræðingar, stjórnendur, fræðasamfélag og samfélagið sjálft. Þannig verður tryggt að staðlarnir endurspegli bæði tæknilega getu og raunveruleg samfélagsleg gildi.
Fyrir Ísland felst í þessu mikilvæg áskorun og tækifæri. Til að við séum samkeppnishæf á þessu sviði þurfum við að taka virkan þátt í alþjóðlegu staðlastarfi um gervigreind. Með því að sameina krafta stjórnsýslu, atvinnulífs og fræðasamfélags getum við skapað íslenskan vettvang fyrir ábyrgð í nýtingu gervigreindar.
Því er ljóst að alþjóðlegir staðlar eru ekki aukaatriði heldur lykilstoð í því að gervigreind verði afl til góðs. Eins og segir í skýrslu ISO: staðlarnir eru brúin sem tengir tæknina við samfélagslega ábyrgð. Það er brú sem við verðum að ganga yfir og leggja okkar lóð á vogarskálarnar við að byggja.
